Trước những năm 1975, người H’Mông sinh sống ở vùng Tò Sia (Ka Sỉa), ở độ cao so với mực nước biển khoảng 1.200m, đây là một vùng đất khô cằn, không có nguồn nước ngầm chảy tự nhiên, cuộc sống sinh hoạt của người H’Mông ở vùng này phụ thuộc hoàn toàn vào mùa nước mưa hàng năm, thế nhưng người dân vẫn tìm ra được cách làm thế nào để có nước sử dung cho sinh hoạt.

Trải qua nhiều năm cùng với lịch sử di chuyển bản, người H’Mông luôn coi nước là một vị thần “thần rồng” nó giúp cho người dân trong bản duy trì được cuộc sống của họ. Sống dựa vào luật tục truyền thống, niềm tin tín ngưỡng và thiết chế cộng đồng bền chặt nên kết quả họ đã quản lý tốt nguồn nước, nguồn tài nguyên rừng đầu nguồn của mình, đảm bảo cuộc sống người dân ổn định và trong lành.

Tài liệu được tổng hợp và ghi chép lại bởi cán bộ Vàng Sín Mìn, dân tộc H’Mông, Simacai, Lào cai, Việt nam đang học tập và làm việc tại CHESH-Lào, tháng 6 năm 2012.